چکیده:

در آغاز حکومت عباسیان به دلیل آنکه دست‌اندرکاران حکومت اسلامی، بعد از دودمان نژادپرست بنی‌امیه روی کار آمدند و ملل مختلف با زبانها و فرهنگهای متفاوت وارد حوزه اسلامی شدند، مسائل اجتماعی و از آن جمله اطعمه و اشربه تحولی عظیم پیدا کرد.

موضوع تحقیق اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در دوره عباسیان از ابتدا تا سال ۶۵۶(ه.ق) است و روش کار به صورت کتابخانه‌ای و بهره‌برداری از منابع موجود و استفاده از نظرات محققین بوده و پژوهش حاضر شامل معرفی باب فقهی و آداب دینی اطعمه و اشربه (حلال و حرام)، تجارت و بازرگانی و محصولات آن دوره، ادیان گوناگون و تأثیر آنها بر روی اعراب بخصوص در باب خوردنیها و آشامیدنیها، جشن‌ها و اعیاد اسلامی، رسوم دارالخلافه در این رابطه، غذای اعراب و انواع مختلف آن، وسایل و ظروف طبخ غذا و… می‌باشد.

در عصر جاهلیت و صدر اسلام، اغلب مردم عرب از غذاهای ساده‌ای استفاده می‌کردند اما پس از اسلام، سبک غذاها تغییر پیدا کرد. یکی از دلایل این تغییر ، تماس آنان با ملل دیگر بخصوص ایرانیان بود. مهمترین تأثیرگذاری از جانب ایرانیان بود که برخی خلفا حتی در رعایت آداب شاهانه از پادشاهان قدیم ایران مانند اردشیر و بهرام‌گور متابعت می‌کردند.

در باب شراب نیز یهودیان و بخصوص مسیحیان، اثرگذار بودند. مسیحیان در جشنهای خود از شراب استفاده می‌کردند و حتی در برخی دیرها آن را تهیه و به فروش می‌رساندند و مشترک بودن محل زندگی آنان با مسلمانان باعث استفاده از شراب در بین برخی مسلمانان شد.

نتیجه اینکه در پژوهش حاضر، انواع اطعمه و اشربه معمول و مرسوم در دوران عباسیان مورد بررسی و تحقیق قرار داده شد و مباحثی از جمله اغذیه حرام و حلال و انواع اشربه و اطعمه و تأثیر ملل مختلف مخصوصاً ایرانیان بر نوع و سبک غذاهای اعراب و تأثیر ادیان گوناگون بخصوص مسیحیان بر اشربه(مشروبات الکلی)، براساس منابع و مآخذ موجود نوشته شده است.

فهرست مطالب
عنوان    صفحه
چکیده      و
مقدمه      ک
هدف از پژوهش      م
فصل اول: کلیات
معرفی منابع      ۲
فصل دوم: آراءاسلام در باب تغذیه      ۱۰
۱- فلسفه غذا خوردن و آراءمعصومین علیهم السلام در این رابطه      ۱۲
زیان های ظاهری و باطنی پُرخوری      ۱۴
فایده‌های ظاهری و باطنی کم خوری      ۱۹
۲- آداب سفره و غذا خوردن وآراء معصومین علیهم السلام در این رابطه      ۲۰
الف) آداب غذا خوردن      ۲۱
ب) آداب سفره      ۲۴
۳- آداب آشامیدن      ۲۵
– آب      ۲۵
– شیر      ۲۶
– عسل      ۲۷
– سرکه      ۲۷
آداب آشامیدنی‌ها از نظر معصومین علیهم السلام      ۲۸
۴- غذاها و آشامیدنی های حرام      ۲۹
از محرماتی که در اینجا مورد بحث قرار می‌گیرد      ۳۱
الف- خمر       ۳۲
خمرازدیدگاه آیات و روایات      ۳۳
انواع خمر و حکم آنها      ۳۷
ب- خون      ۳۸
ج- گوشتهای حلال و حرام      ۳۸
خوردن محرمات در وقت اضطرار      ۴۰
فصل سوم: اوضاع اجتماعی، اقتصادی و مذهبی عصر عباسیان
۱- پیشینه بازرگانی و تجارت در بین اعراب قبل از اسلام و در صدر اسلام      ۴۳
۲- محصولات      ۴۶
۳- بغداد و بازارهای آن در عصر عباسیان      ۵۵
شکل بازارها      ۶۶
نقش زنان در بازارها      ۶۷
۴- تأثیر ادیان بر تجارت اسلام      ۶۸
۵- جشن ها      ۸۰
جشنهای دینی اسلامی      ۸۰
جشن های محلی      ۸۴
فصل چهارم: آداب و رسوم معیشت در عصر عباسی
۱- اطعمه و اشربه خلفا و وزراء دولت عباسی      ۹۳
آداب المائده،آداب سفره      ۱۰۸
۲-شرابخانه ها      ۱۱۷
شربت خانه(خزانةالشراب)      ۱۲۰
شرابکده ها      ۱۲۳
۳- مجالس شراب      ۱۲۶
استعمال حشیش      ۱۳۵
تریاک     ۱۳۶

فصل پنجم: تغذیه در عصر عباسی
ادویه و خوشبوکننده ها      ۱۳۸
اجزای خوشبوکننده      ۱۴۰
ظروف و وسایل آشپزخانه      ۱۴۱
غذای اعراب      ۱۵۴
خوراکهای گوشتی      ۱۵۶
ماهی و خوراکهای آن      ۱۶۳
خوراکهای گیاهی      ۱۶۵
خوراک تنگدستان      ۱۷۰
خوراکهای مشترک توانگران و تنگدستان      ۱۷۴
از غذاهایی که با استفاده از خرما درست می شد      ۱۷۵
روغن وپیه      ۱۷۶
نان      ۱۷۷
برنج      ۱۸۲
مشاغل مربوط به اغذیه      ۱۸۴
بهای خوراکی      ۱۸۵
قیمتها در زمانهای عادی      ۱۸۷
بهای اجناس در آشوبهاوکمیابی      ۱۸۸
کارکنان آشپزخانه      ۱۹۳
هزینه آشپزخانه سلطنتی      ۱۹۴
نوشیدنیها در این دوره      ۱۹۸
نوشیدنیهای حلال و حرام      ۱۹۹
شیر و محصولات آن      ۲۰۲
آب      ۲۰۴
شیرینیها و حلویات      ۲۰۵
مواد شیرین‌کننده      ۲۰۸
نقل      ۲۱۰
ترشی‌ها و چاشنی‌ها      ۲۱۱
میوه      ۲۱۲
زمان‌بندی غذاها      ۲۱۶
پرهیز و علوم غذایی      ۲۱۷
نگاهداری و حفاظت      ۲۲۰
سوخت      ۲۲۳
نتیجه‌گیری      ۲۲۵
فهرست منابع      ۲۲۷
چکیده انگلیسی      ۲۳۹

منابع عربی

۱-         أبشیهی، شهاب‌الدین محمد بن احمد؛ المستطرف فی کل فن مستظرف؛ لبنان: بیروت، دارمکتبة الحیاة، ۱۹۸۹م.

۲-         ابن ابی ربیع، سلوک المالک فی تدبیر الممالک؛ بی جا، بی نا، بی نا.

۳-         ابن ابی فرّاس المالکی الأشری، ابی الحسین ورام؛ تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام؛ عنی بنشره الشیخ محمد الأخوندی؛ طهران: دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۶ه.

۴-         ابن اثیر، ابوالحسن عزالدین؛ الکامل فی التاریخ؛ بیروت: دارصادر، ۱۳۸۵ه / ۱۹۶۵م.

منابع فارسی

۱-         ابن العبری، گریگورس؛ تاریخ مختصر الدول؛ ترجمه محمدعلی تاج پور و حشمت الله ریاضی؛ تهران: انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۴خ.

۲-         ابن بابویه القمی، ابی جعفر الصدوق محمد بن علی بن الحسین؛ ترجمه خصال صدوق؛ ترجمه مدرّس گیلانی؛ تهران: انتشارات جاویدان، بی تا.

۳-         ابن بابویه القمی، ابی جعفر الصدوق محمد بن علی بن الحسین؛ من لایحضره‌الفقیه؛ ترجمه محمدباقر بهبودی؛ تهران: انتشارات کویر، ۱۳۷۰خ .

۴-         ابن بابویه، شیخ الصدوق؛ علل الشرایع؛ ترجمه محمد جواد ذهنی تهرانی؛ قم: انتشارات مؤمنین، ۱۳۸۰خ.

دانلود فایل